“Toprak Harcı / Çok Amaçlı Mineral Karışım”

DOLMİX ile farklı yaklaşım ,deneyin farkı siz görün!!!!

👹 CANAVAR OTU (Orobanche spp. / Phelipanche spp.)  nedir ?

🌍 1. Genel Bilgiler

• Canavar otu, tam parazit yabancı ottur.
• Konukçu bitkinin köküne bağlanır, su ve besinini emer.
• Bulaşmanın şiddetine göre %100’e kadar verim kaybı yapabilir.
• Dünyada en çok Akdeniz ülkelerinde ve Türkiye’de yaygındır.
• Türkiye’de 36 tür vardır, ancak 5 tür ekonomik zarar yapmaktadır.

🌱 2. Ekonomik Zarar Yapan Türler ve Konukçuları

1. Orobanche cumana / O. cernua → Ayçiçeği 🌻
2. Phelipanche ramosa (Mavi çiçekli) → Domates 🍅, Patates 🥔, Patlıcan 🍆, Tütün 🚬, Biber 🌶️
3. Phelipanche aegyptiaca (Mısırlı) → Domates 🍅, Patates 🥔, Mercimek 🌱, Kabakgiller 🎃
4. Orobanche crenata (Beyaz çiçekli) → Mercimek, Nohut, Bakla, Bezelye 🌱
5. Orobanche cernua → Tütün 🚬

📍 Son yıllarda kayısı bahçelerinde (Malatya) de görülmeye başlamıştır.

🌿 3. Yöresel İsimleri

Türkiye’nin farklı bölgelerinde canavar otu için 70’den fazla isim kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları:

• Asalak, Aslak Davun, Aslanağzı, Aslanbaş, Ballıbaba, Beleşçi Ot, Boğarsak, Buhur, Çakal Otu, Canavar, Canavar Otu, Çiçek Otu, Çor, Diba, Dip Otu, Dinlendiren, Göbek Otu, Göçüren, Gürük, Halık, Hillik, Kazık Otu, Kitlik Otu, Köksüz Ot, Kumpir Otu, Macık, Mecik, Mor Ot, Nematod Otu, Nazar Otu, Odan Otu, Ortak, Patateslenme, Pis Ot, Sarı Çiçek, Sarı Ot, Sebığ, Siğır Kuyruğu, Sümbül Otu, Toraman Otu, Tembel Otu, Verem Otu, Yumurtcak, Zipir, Zümbül.

📌 Bu çeşitlilik, canavar otunun ne kadar yaygın ve tanınan bir bela olduğunu gösterir.

🔬 4. Biyolojisi

a. Tohum Özellikleri

• Bitkiler alemindeki en küçük tohumlara sahiptir.
• Boyut: 0,2 x 0,3 mm – Ağırlık: 0,0004 – 0,0009 mg
• Bir kapsülde 500–5000 tohum, bir bitkide 100 kapsül olabilir.
• Uzun boylu türler → yüz binlerce tohum
• Kısa boylu türler → 5.000–20.000 tohum
• Toprakta 10–15 yıl canlı kalabilir.

b. Çimlenme

• Tohumlar, konukçu bitkiden gelen kimyasal uyarı olmadan çimlenmez.
• Uygun sıcaklık: 15–25 °C
• 5 °C’nin altında, 30 °C’nin üstünde çimlenme gerçekleşmez.
• Çimlenme tüpü çıkar → köke 3–4 mm uzar.
• Kök bulamazsa ölür, bulursa yapışır ve tüberkül oluşur.

c. Sürgün Gelişimi

• Tüberkül büyüyerek sürgün oluşturur.
• Toprak altında besin depolar → bu sayede konukçu ölse bile bir süre yaşar.
• Toprak altında kalma süresi: 30–100 gün
• Tohumdan tekrar tohum oluşturma süresi: 3–7 ay
• Çiçek açar → kapsül oluşur → yeni tohumlar saçılır.

⚠️ 5. Tarımsal Zararlar

• Bitkiden su ve besinleri çalar.
• Konukçu bitki bodur kalır, sararır, çiçek ve meyve vermez.
• Ağır bulaşmalarda bitki tamamen kurur.
• Verim kaybı %100’e kadar çıkabilir.
• Tarlada uzun yıllar problem oluşturur.

👹 Canavar Otunun Bitkiye Zarar Mekanizması

1. Ekim ve Toprağa Tohum Düşmesi

• Canavar otu tohumları toprağa dökülmüş halde bekler.
• Tohumlar çok küçük ve hafiftir: 0,2 x 0,3 mm, 0,0004 – 0,0009 mg.
• Ekim sırasında veya rüzgar, sulama, hayvanlar ile tohumlar doğrudan tarlaya dağılır.
• Tohumlar toprakta uzun yıllar (10–15 yıl) canlı kalabilir, yani bir kez bulaştığında problem yıllarca devam eder.

2. Çimlenme Hazırlığı

• Toprak ve iklim koşulları uygun hale gelince (15–25 °C), tohumlar çimlenme için konukçu bitkiyi bekler.
• Bu sırada konukçu bitkiden kimyasal uyarıcı salgılar (strigolactonlar gibi) tohum tarafından algılanır.
• Uygun koşullar ve uyarıcı birlikte olduğunda, çimlenme tüpü çıkar.

3. Kök Bulma ve Tüberkül Oluşumu

• Çimlenme tüpü toprak altında konukçu köke doğru 3–4 mm uzar.
• Kökü bulursa:
• Yapışma noktası kalınlaşır, tüberkül oluşur.
• Bu tüberkül, canavar otunun su ve besin çekme merkezi haline gelir.
• Kökü bulamazsa tüp ölür → tohum kaybolur.

4. Konukçu Bitkiden Besin Çekme

• Tüberkül köke bağlandıktan sonra:
• Kökten su, mineraller ve organik besinler alınır.
• Bitkinin kendi kökleri bu besinleri kullanamaz → bodurlaşır, sararır ve zayıflar.
• Bu aşamada bitki görünüşte normal olsa da içten içe besin kaybı başlamıştır.

5. Sürgün Gelişimi ve Toprak Üstüne Çıkış

• Tüberkül besin depoladıkça toprak altındaki sürgünler büyür.
• Kısa sürede toprağı delip yüzeye çıkar.
• Çiçek açar ve tohum kapsülleri oluşur → yeni tohumlar çevreye yayılır.

6. Ürün Üzerindeki Zararlı Etkiler

• Büyüme geriler: Bitki bodur kalır, yapraklar küçülür.
• Çiçeklenme ve meyve azalır: Besin eksikliği nedeniyle çiçekler dökülür veya meyve tutmaz.
• Bitki ölümü: Ağır bulaşmalarda kök sistemi tamamen zayıflar ve bitki kurur.
• Verim kaybı: Hafif bulaşmada %10–50, yoğun bulaşmada %100’e kadar.

7. Tohum Yayılımı ve Döngü

• Toprak üstüne çıkan bitkiler çiçek açıp tohum kapsülleri üretir.
• Bu tohumlar çevreye saçılır → yeni bulaşmalar başlar.
• Taze sürgünlerde depolanmış besinler, konukçu ölse bile tohumların olgunlaşmasını sağlar.

👹 Canavar Otu – Bitkiye Nasıl Zarar Verir

1. Toprakta bekler: Canavar otu tohumları toprağa düşer ve yıllarca orada sessizce bekler.
2. Kökü bulur: Konukçu bitkinin kökünden gelen sinyalleri hisseder.
3. Kökü sarar, besinini emer: Tıpkı bir ahtapotun kollarıyla bir şeyi sarması gibi, canavar otu kökü sıkıca sarar. Kök artık kendi suyunu ve besinini bitiremez.
4. Bitki zayıflar ve sararır: Kökten su ve besin çekildiği için bitki bodur kalır, yapraklar küçülür, çiçekler dökülür.
5. Bitki ölür veya verim düşer: Ağır bulaşmada bitkinin kökü tamamen kurur ve bitki ölür. Hafif bulaşmada meyve ve çiçekler yeterince oluşmaz.
6. Yeni tohumlar yayılır: Canavar otu toprak üstüne çıkar, çiçek açar ve tohum kapsüllerini saçar. Böylece yeni bitkilere bulaşır.

📌 Halk tabiriyle: “Canavar otu bitkinin kökünü ahtapot gibi sarar, canını emer ve bitkiyi kurutur.” Bu denli zararlı bir ottur.

📌 6. Özet

Canavar otu, patates, domates, patlıcan, ayçiçeği, mercimek, bakla, tütün ve kabakgillerde büyük verim kaybına neden olan tehlikeli bir parazit yabancı ottur.

• Tek bir bitki binlerce tohum saçar.
• Tohumlar onlarca yıl canlı kalır.
• Bulaştığı tarlada yıllarca mücadele etmek gerekir.

✅ Özet Mekanizma

1. Tohum toprağa düşer → yıllarca canlı kalır.
2. Çimlenme için konukçu sinyali bekler.
3. Çimlenme tüpü kökü bulur → tüberkül oluşur.
4. Kökten su ve besin çekilir → bitki zayıflar.
5. Sürgün toprak üstüne çıkar → çiçek ve tohum üretir.
6. Yeni tohumlar toprağa düşer → döngü tekrar eder.

Canavar otunun en büyük belası işte burada ortaya çıkıyor:

• Tohumlarının ömrü çok uzun 👉 Canavar otu tohumu toprakta 10 yıl ve daha uzun süre canlı kalabiliyor.
• Eğer tarlaya 3–5 yıl boyunca konukçu olmayan ürün (örneğin buğday, arpa, mısır gibi dar yapraklı bitkiler) ekersen, canavar otu çimlenemiyor, çünkü onun köküne tutunacak “ev sahibi” bitki yok.
• Bu süre içinde bazı tohumlar toprakta yavaş yavaş ölüyor, ama hepsi değil.
• Sen 3–5 yıl sonra tekrar konukçu (patates, ayçiçeği, patlıcan gibi) ekersen, toprakta canlı kalmış olan tohumlar hemen uyanıyor ve yine çıkmaya başlıyor.

📌 Yani kısacası:

• 3–5 yıl ara vermek, tarladaki tohum miktarını azaltır, ama tamamen bitirmez.
• Gerçek temizlenme için uzun süreli münavebe (7–10 yıl) ve mümkünse çimlenip köke tutunamadan ölen tohumları kandırma yöntemleri (trap crop/aldatıcı bitki) gerekir.

Halk dilinde özet:
👉 “Canavar otu tohumu toprakta uyuyan canavar gibidir. Sen ev sahibini getirene kadar yıllarca uyur, ama sen patatesi, ayçiçeğini diktin mi hemen uyanır, köke sarılır.”

🌿 canavar otları (Orobanche spp., Phelipanche spp.) Türkiye’de ve dünyada çok türle karşımıza çıkıyor. Çiftçinin tarlada en çok gördüğü renklerine göre şunlardır:

🎨 Renklerine Göre Canavar Otları

1. Mavi / Mor Çiçekli Canavar Otu (Phelipanche ramosa)
• Domates, patates, patlıcan, tütün, ayçiçeği gibi ürünlere dadanır.
• Çiçekleri mor-mavi tonlardadır.
2. Beyaz Çiçekli Canavar Otu (Orobanche crenata)
• Mercimek, bakla, nohut gibi baklagillerde çıkar.
• Çiçekleri beyaz renklidir.
3. Sarı Çiçekli Canavar Otu (Orobanche cumana / O. cernua)
• Özellikle ayçiçeği tarlalarının baş belasıdır.
• Çiçekleri sarı renklidir.
4. Morumsu / Kırmızımsı Çiçekli Canavar Otu (Phelipanche aegyptiaca)
• Domates, mercimek, patates, patlıcan gibi geniş bir yelpazede görülür.
• Çiçekleri kırmızımsı-mor tonlarda olabilir.

📌 Özet:

• 3 ana renk grubu var → mavi/mor, beyaz, sarı.
• Ama türlere göre açık mor, pembe, kırmızımsı ara tonlarda da çıkabiliyor.
• Yani çiftçi gözünde 4–5 çeşit farklı renkte canavar otu görülebilir.

Evet, canavar otu tohumu kendi başına çimlenmez. Onu uyandıran şey konukçu bitkinin kökünden gelen kimyasal sinyaldir.

🌿 Canavar Otunun Konukçuyu Anlaması Mekanizması

1. Toprakta uyku hali
• Canavar otu tohumu minicik (kum tanesinden küçük) ve yıllarca uyur.
• Uyumak zorunda çünkü enerjisi yok, kendi başına filizlenirse ölür.
2. Konukçu kökünden sinyal (Strigolacton maddesi)
• Bitki kökü, toprağa besin almak için bazı salgılar bırakır.
• Bu salgılardan biri “strigolacton” adında özel bir kimyasaldır.
• İşte canavar otu tohumu bu maddeyi hisseder → “Ev sahibi geldi!” der.
3. Çimlenme tüpü çıkarma
• Sinyali alan tohum, kabuğunu çatlatır ve ince bir tüp çıkarır (çimlenme tüpü).
• Bu tüp, konukçu köküne doğru 3–4 mm uzayabilir.
4. Köke tutunma ve emme organı (haustoryum) geliştirme
• Tüp köke değince yapışır ve ahtapot gibi sarılır.
• Burada özel bir emme organı (haustoryum) geliştirir.
• Böylece konukçudan su, mineral ve organik besinleri çeker.
5. Bitkiyi kurutma
• Canavar otu kendi yaprağı olmadığından fotosentez yapamaz.
• Bütün yaşamını ev sahibinden sömürerek sürdürür.
• Ev sahibinin gücü azalır, bodurlaşır, sararır, sonunda verim düşer, bazen tamamen kurur.

📌 Halk diliyle özet:
👉 “Canavar otu, toprağa düşen minik tohumu ile yıllarca uyur. Sen patatesi, ayçiçeğini diktin mi, kökten çıkan kokuyu hemen alır. ‘Ev sahibi geldi!’ deyip uyanır. Sonra ince bir ip gibi köke uzanır, ahtapot gibi sarılır, suyunu, yemeğini emer. Bitkiyi kurutur, kendi beslenir.”

🌱 Canavar otu için tek bir sihirli ilaç yok maalesef. Çünkü bu ot toprağın içinde, bitki köküne yapışarak yaşıyor. SADECE DOLMiX  var.FARKLI YAKLAŞIM İLAÇ DEĞİLDİR.TOPRAĞI TEMİZLER DESTEKLER

🌿 Canavar Otunun Ayçiçeğinde Zararı ve Türkiye’deki Durum

🔹 Ekonomik Önemi

• Türkiye’de tüketilen bitkisel yağın yarısından fazlası ayçiçeğinden karşılanıyor.
• Canavar otu (Orobanche cumana) özellikle Trakya bölgesinde çok büyük tehdit.
• Verim kaybı %70-100’e kadar çıkabiliyor.

🔹 Zarar Mekanizması

• Konukçu köküne yapışıyor → su ve besini çalıyor.
• Karbonhidratları emdiği için ayçiçeği köklerinde enerji yetersizliği oluyor.
• Bitki su alamıyor → solgunluk ve kuruma.
• Verim düşüyor:
• Bin dane ağırlığı azalıyor
• Yağ ve protein oranı düşüyor
• Bitki boyu, tabla çapı, verim azalıyor
• (Ama yağın asit/kalite yapısı değişmiyor).

🔹 Türkiye’de Tarihçesi

• İlk ciddi zarar 1956’da Trakya’da görüldü → verim 100 kg/da’dan 60 kg/da’ya düştü.
• 1960’larda Rusya’dan getirilen dayanıklı Vniimik çeşidi ile sorun geçici çözüldü.
• 1980’lerde yeni ırklar ortaya çıktı → tekrar büyük tehdit oldu.
• 1982-1987 anketlerinde Trakya tarlalarının %84’ü bulaşık bulundu.
• 1990’larda (özellikle 1994’ten sonra) yeni ırklar (A, B, C, D, E) yayıldı.
• 2004 sonrası → tüm Trakya’ya yayıldığı saptandı.
• Canavar otu yaklaşık her 20 yılda bir yeni ırk geliştirerek dayanıklı çeşitleri aşabiliyor.

🔹 Türkiye’de Yoğunluk Bölgeleri

• Edirne, Keşan, Havsa, Kırklareli, Malkara, Uzunköprü, Hayrabolu başlıca merkezler.
• Zamanla Çorlu ve Tekirdağ’a kadar yayıldı.
• Günümüzde Trakya ayçiçeği alanlarının 3’te 2’sinden fazlasında sorun var.

📌 Özet Cümle:
Canavar otu, ayçiçeğinde su ve besin çalarak kurutuyor, Trakya’daki üretimin belini kırıyor. Her 20 yılda bir yeni ırk çıkararak, dayanıklı çeşitlerin de önüne geçiyor. Türkiye’de yağlık ayçiçeği üretiminin en büyük biyolojik tehdidi bu parazit ot.

🔹 Kimyasal Mücadele (İlaçla)

• Tam öldüren tek bir ilaç yok.
• Bazı seçici herbisitler (ör. imidazolinone, sulfonylurea grubu ilaçlar) özellikle ayçiçeği, domates gibi bazı dayanıklı çeşitlerle birlikte kullanılabiliyor.
• Ancak tek başına ilaç atmak çözüm değil → mutlaka uygun çeşit + ilaç birlikte kullanılmalı.

🔹 Kültürel Mücadele (En Etkili Yol)

• Dayanıklı çeşit ekmek → Özellikle ayçiçeği, domates, mercimekte ıslah edilmiş “canavar otu dayanıklı” çeşitler var.
• Nöbetleşe ekim (ekim nöbeti) → Canavar otunun sevmediği bitkiler (buğday, arpa, mısır) birkaç yıl ekilirse tohumları aç kalır ve ölür.
• Erken ekim → Bitki gelişimini hızlı tamamlar, canavar otu tam zarar veremez.

🔹 Mekanik Mücadele

• Canavar otu sürgünleri topraktan çıktığında elle yolma / tarladan temizleme (tohum saçmadan önce yapılmalı).
• Küçük bahçelerde etkili ama geniş tarlalarda zor.

🔹 Biyolojik Mücadele

• Bazı mantar ve bakteriler (ör. Fusarium oxysporum) canavar otu tohumlarını öldürüyor.
• Denemeleri yapılıyor, ama henüz tam yaygın değil.

📌 Özet:

• Canavar otunun 💯 garantili ilacı yok. SADECE DOLMiX  var.FARKLI YAKLAŞIM İLAÇ DEĞİLDİR.TOPRAĞI TEMİZLER DESTEKLER
• Ama dayanıklı çeşit + uygun ilaç + ekim nöbeti + temiz tarım uygulamaları ile kontrol altına alınabiliyor.
• Türkiye’de Tarım Bakanlığı’nın önerdiği en etkili yöntem → dayanıklı çeşit ekmek + nöbetleşe ekim.

🌱 Canavar otlarının (Orobanche spp. ve Phelipanche spp.) Türkiye’de ve dünyada zarar verdiği ürünleri ve etki dereceleri (zarar şiddetini):

🌿 Canavar Otlarının Zarar Verdiği Bitkiler ve Etki Dereceleri

1. Yağlı Tohumlar

• Ayçiçeği (Orobanche cumana / O. cernua) 🌻
  👉 En büyük sorun. %100’e kadar verim kaybı yapabilir.
  👉 Türkiye’de Trakya ve İç Anadolu’da çok yaygın.
• Susam, Kolza (kanola)
  👉 Orta derecede zarar verir, ama ekonomik kayıp bölgeye göre değişir.

2. Sebzeler

• Domates (Phelipanche ramosa, P. aegyptiaca) 🍅
  👉 Çok ağır zarar. %60-100 verim kaybı.
• Patates (P. ramosa, P. aegyptiaca) 🥔
  👉 Türkiye’de birçok bahçede sınırsız yayılabiliyor. Bitkiyi tamamen kurutabilir.
• Patlıcan (P. ramosa, P. aegyptiaca) 🍆
  👉 Domates kadar şiddetli zarar verir.
• Biber (P. ramosa) 🌶️
  👉 Orta-yüksek zarar, özellikle sulak bölgelerde yaygın.
• Salatalık, Kavun, Karpuz, Kabak (P. aegyptiaca) 🍈🍉🎃
  👉 Çerezlik kabak ve kavunda ciddi sorun; %30-80 kayıp.

3. Baklagiller

• Mercimek (O. crenata, P. aegyptiaca) 🌱
  👉 Çok ağır zarar. Verimi %70-100 düşürebilir.
• Bakla (O. crenata) 🌿
  👉 Özellikle Ege ve Akdeniz’de çok tehlikeli.
• Nohut, Bezelye
  👉 Daha düşük zarar ama bulaşık tarlada %30-40 kayıp yapabilir.

4. Endüstri Bitkileri

• Tütün (P. ramosa) 🚬
  👉 Ege ve Güneydoğu’da çok büyük kayıp. Kaliteyi de düşürür.
• Pamuk
  👉 Bazı bölgelerde orta dereceli zarar bildiriliyor.

5. Meyve ve Diğerleri

• Kayısı (özellikle Malatya’da, P. aegyptiaca) 🍑
  👉 Son yıllarda kayısı bahçelerinde önemli sorun olmaya başladı.
• Bağ (Üzüm), Zeytin Fidanları
  👉 Zayıf ve genç fidanlarda gelişimi yavaşlatır ama nadiren öldürür.

⚡ Zarar Mekanizması ve Etki Derecesi

• Çok Ağır (%70-100 kayıp): Ayçiçeği, Domates, Patates, Patlıcan, Mercimek, Bakla, Tütün
• Orta (%30-70 kayıp): Biber, Kabakgiller (Kabak, Kavun, Karpuz), Susam, Kayısı
• Düşük-Orta (%10-40 kayıp): Nohut, Bezelye, Pamuk, bağ ve zeytin fidanları

🌿 Canavar Otlarının Zarar Verdiği Bitkiler (Türkiye ve Dünya)

📌 Özetle:

• En ağır zarar görenler: Ayçiçeği, Domates, Patates, Patlıcan, Mercimek, Bakla, Tütün.
• Orta derecede: Biber, Kabakgiller, Kayısı.
• Düşük-Orta: Pamuk, Bağ, Zeytin fidanları.

👹 Ayçiçeğinde Canavar Otu (Orobanche cumana)

1) Nedir? Neden Önemli?

• Canavar otu (Orobanche cumana) ayçiçeğine tam parazit bir yabancı ottur; fotosentez yapamaz, tüm suyunu ve besinini ev sahibi (ayçiçeği) kökünden çeker.
• Bulaşma şiddetine göre %70–100’e kadar verim kaybı yapabilir.
• Türkiye’de bitkisel yağ üretiminin bel kemiği ayçiçeği olduğundan, canavar otu en kritik biyotik risklerden biridir.

2) Biyoloji – A’dan Z’ye

Tohum:

• Çok küçük (≈0,2×0,3 mm), hafif (≈0,0004–0,0009 mg).
• Bir kapsül 500–5000 tohum; bir bitki on binlerce–yüz binlerce tohum saçar.
• Toprakta 10+ yıl canlı kalabilir.

Uyanma (Sinyal):

• Ayçiçeği kökünden salınan strigolakton benzeri maddeleri algılayınca tohum uyanır.
• Tohumdan çıkan ince bir çimlenme tüpü köke 3–4 mm uzanır.

Yapışma ve Emme:

• Kökü bulunca yapışma yerinde tüberkül/haustoryum gelişir; bu organ kökten su+mineral+organik madde çeker.

Toprak üstü:

• Toprak üstüne sürgün verir, çiçek açar, kapsül oluşturur ve yeni tohumları saçar.

Zaman çizelgesi:

• Çimlenmeden yeni tohuma: ≈3–7 ay
• Toprak altı yaşam: ≈30–100 gün

3) Zarar Mekanizması (Teknik + Pratik)

• Karbonhidrat ve suyun parazit tarafından çekilmesi → ev sahibinde enerji yetersizliği ve su alımında düşüş.
• Bitkide: bodurluk, erken yaşlanma, solgunluk, tabla küçülmesi, dane ve yağ/protein oranında azalma.
• Etkilenmeyen: yağ asidi kompozisyonu (kalite yapısı genel olarak değişmez).

4) Türkiye’de Durum – Trakya Odaklı Tarihçe

• İlk büyük zarar kaydı: 1956 (Trakya) → verim ~100 kg/da’dan 60 kg/da’ya düştü.
• 1960’lar: Dayanıklı Vniimik çeşidi ile geçici çözüm.
• 1980’ler: Yeni ırklar çıktı; yeniden salgınlar.
• 1990’lar–2000’ler: Trakya’da A–E sonrası F, G, H (ve üzeri) ırklar rapor edildi; yayılım %70+ ekim alanına ulaştı.
• Eğilim: Canavar otu ≈20 yılda bir yeni ırk geliştirerek dayanıklılığı kırma eğiliminde.

Yoğunluk merkezleri (tarihsel): Edirne, Keşan, Havsa, Kırklareli, Malkara, Uzunköprü, Hayrabolu; zamanla Çorlu–Tekirdağ hattına yayılım.

5) Sahada Tanı – Karıştırma Hataları

• Ayçiçeği kök boğazı çevresinde sarımsı-bej tonlu sürgün kümeleri.
• Gelişmenin durması, tabla çapının küçülmesi, erken sararma.
• Kök boğazını açıp kontrol: Haustoryum bağlanması görülür.

6) Zararın Rakamlarla Özeti

• Verim: %70–100’e kadar düşüş (yoğun bulaşmada sıfır verim görülebilir).
• Bin dane ağırlığı: Düşer.
• Yağ ve protein oranı: Düşer.
• Bitki boyu ve tabla çapı: Düşer.
• Yağ asidi kompozisyonu: Genelde değişmez.

Not: Zarar şiddeti: ırkın virülansı, bulaşma yoğunluğu, ekim zamanı ve iklimle birlikte değişir.

7) Entegre Mücadele (IM)

Tek bir sihirli çözüm yok. En iyi sonuç birlikte uygulanan yöntemlerle alınır:

7.1 Dayanıklı/Tolerant Çeşit

• Irka özel dayanıklılık genlerine sahip hibritler kullanın.
• Bölgenizde son 2–3 yılda etkili olduğu kanıtlanan hibritleri seçin (yerel denemeler/araştırma enstitüsü önerileri).

7.2 İmidazolinon (IMI) Sistemleri (Clearfield® ve türevleri)

• IMI-tolerant hibrit + uygun doz/zamanlı imazamoks/ima­zapir/benzeri uygulamalar, canavar otuna karşı en çok kullanılan kimyasal araçtır.
• Uygulama penceresi: Ayçiçeği erken dönem (genellikle 2–8 yaprak arası) ve/veya canavar otunun ilk çıkış evreleri.
• Dikkat: Etkinlik ırka, zamanlamaya ve hava koşullarına bağlıdır; etikete ve bölgesel tavsiyeye uyun. Aynı tarlada üst üste IMI kullanmak direnç riskini ve kalıntı etkilerini artırır.

7.3 Ekim Nöbeti (Münavebe)

• Buğday, arpa, mısır gibi dar yapraklı konukçu olmayan bitkilerle en az 2–3 yıl nöbet.
• Amaç: Tohum bankasını aç bırakmak ve azaltmak.

7.4 Hijyen ve Yayılımı Önleme

• Biçerdöver ve ekipmanı temizle (tohum/kapsül taşınmasını önle).
• Bulaşık ot tohum saçmadan elle sök ve uzaklaştır (yak veya derine göm; tarlada bırakma).
• Temiz sertifikalı tohum kullan.

7.5 Tarla Yönetimi

• Erken ekim (uygunsa) → konukçu bitki gelişimini öne alır, zarar penceresini kısaltır.
• Dengeli gübreleme ve sulama → konukçunun kuvvetini artırır, relatif kaybı düşürür.
• Toprak işlemede aşırı derin sürümden kaçın: Eski tohumları yukarı taşımak yayılımı hızlandırabilir; toprağı gereksiz yere karıştırma.

7.6 Biyolojik ve Alternatif Yöntemler

• Biyokontrol (örn. Fusarium oxysporum’un belirli izolatları): Araştırma ve yer yer uygulama aşamasında; bölgesel izin/tavsiye gerekir.
• Solarizasyon: Sıcak bölgelerde ve küçük alanlarda tohum bankasını azaltmada yardımcı (özellikle sebze/sera); geniş ayçiçeği tarlalarında pratikliği sınırlı.
• Tuzak (aldatıcı) bitkiler ve sentetik çimlenme uyarıcıları: Araştırma/deneme safhasında; sahada kısıtlı kullanım.

8) Uygulama Takvimi (Trakya örneklemi)

Kış–İlkbahar (Aralık–Mart)

• Ekim planı: Bulaşık tarlaya konukçu olmayan ürün planla.
• Ekipman ve depo alanı hijyeni.

İlkbahar (Nisan–Mayıs)

• Ayçiçeği ekimi: Dayanıklı hibrit seç.

Vejetasyon (Mayıs–Haziran)

• Erken gözlem: Canavar otunun ilk çıkışlarını kontrol et.
• Gerekirse etikete uygun IMI uygulaması.

Yaz (Haziran–Temmuz)

• Saha temizliği: Tohum kapsülü oluşturmaya başlayan canavar otlarını tarladan uzaklaştır.

Hasat sonrası (Ağustos–Ekim)

• Ekipman temizliği; anız üzerinde parazit sürgünlerini topla-yok et.
• Sonraki sezon için münavebe planla.

9) Sık Sorulanlar

“3–5 yıl ayçiçeği ekmezsem biter mi?”

• Tohumlar 10+ yıl yaşayabildiği için tamamen bitmez; ama azalır. Daha uzun ve disiplinli münavebe + hijyen gerekir.

10) Sahada Altın Kurallar (Özet)

1. Doğru hibrit (güncel ırka dayanıklı) + doğru zamanlı IMI (varsa).
2. Münavebe: 2–3 yıl konukçu olmayan ürünlerle döndür.
3. Tohum saçtırma: Görür görmez sök–yok et.
4. Hijyen: Makine/alet temizliği, temiz tohum.
5. Harita ve kayıt: Bulaşık alanları işaretle, yıllara göre kaydı tut.

Ek: Kısa Terimler Sözlüğü

• Strigolakton: Konukçu kökten salgılanan ve canavar otu tohumunu uyaran kimyasal sinyal.
• Haustoryum/Tüberkül: Parazitin kökten emme organı/bağlanma dokusu.
• Irk: Parazitin virülans seviyesi ve konukçu dayanıklılığını aşma kapasitesi.
• IMI: İmidazolinon grubu herbisitlere toleranslı hibrit ve ilgili herbisit programları.